جلوه معشوق

 اسماعیلیه
«اسماعیلیه» فرقه‏اى هستند که به امامت شش امام اوّل شیعیان اثنى عشرى معتقدند؛ امّا پس از امام صادق‏ علیه السلام بزرگ‏ترین فرزند او، اسماعیل یا فرزند او، محمد را به امامت پذیرفتند.
اسماعیل بزرگ‏ترین فرزند امام صادق‏ علیه السلام و مورد علاقه و احترام آن حضرت بود.
اگرچه از برخى روایات خلاف این به دست مى‏آید؛ ولى علماى شیعه او را بزرگ داشته و از وى به نیکى یاد کرده ‏اند. به نظر شیخ طوسى‏رحمه الله او جزء رجال امام صادق ‏علیه السلام و اصحاب ایشان است. با توجه به علاقه امام صادق ‏علیه السلام به اسماعیل، او مردى جلیل ‏القدر بوده است. از امام صادق ‏علیه السلام درباره امامت او سؤال شد و حضرت نفى کرد. به این ترتیب اسماعیلیه به هفت امام معتقدند و همین مطلب اعتقاد مشترک در میان همه فرقه‏ هاى اسماعیلیه است. یکى از ادلّه نامیده شدن اسماعیلیه به «سبعه» نیز همین مطلب است. از دیگر ادلّه این نام‏گذارى، اختلاف آنان با امامیّه در مورد هفتمین امام است.
از دیگر نام‏هاى اسماعیلیه، «باطنیه» است. مهم‏ترین ویژگى این گروه باطنى‏گرى و تأویل آیات و احادیث و معارف و احکام اسلامى است. آنان معتقدند: متون دینى و معارف اسلامى داراى ظاهر و باطن است که باطن آن را امام مى‏داند. فلسفه امامت تعلیم باطن دین و بیان معارف باطنى است. اسماعیلیه در جهت تأویل معارف اسلامى، معمولاً از آراى فیلسوفان یونانى - که در آن زمان سخت رواج یافته بود - سود مى‏جستند. به اعتقاد همه فرقه‏ هاى اسلامى، اسماعیلیان در تأویل دین افراط کردند. حتى بسیارى از مسلمانان آنان را به عنوان یکى از فرقه‏ ها و مذاهب اسلامى قبول ندارند.
ریشه پیدایش اسماعیلیه شاید در این نکته نهفته باشد که اسماعیل فرزند ارشد امام ‏صادق ‏علیه السلام مورد احترام آن حضرت بود؛ به همین دلیل برخى پنداشتند که پس از امام صادق‏ علیه السلام او به امامت خواهد رسید. اما اسماعیل در زمان حیات امام صادق ‏علیه السلام، ازدنیا رفت و آن حضرت شیعیان را بر مرگ پسر شاهد گرفت و جنازه او را در حضور آنان و به صورت علنى، تشییع و دفن کرد.
فرقه‏ هاى اسماعیلیه‏
پس از شهادت امام صادق‏ علیه السلام (سال 148 ه .ق)، گروهى مرگ اسماعیل را در زمان آن حضرت انکار کردند و او را امام غایب و امام قائم دانستند. اینان مراسم تشییع جنازه اسماعیل از طرف پدر را براى حفظ جان او تفسیر کردند. نوبختى این گروه را «اسماعیلیه خالصه» مى‏نامد. این گروه به زودى منقرض شدند.
گروه دوم بر آن شدند که اسماعیل مرده است؛ اما چون در زمان حیات پدرش به امامت رسیده بود، پس از فوتش، امام صادق ‏علیه السلام فرزند او محمد را به امامت نصب کرد. بنابراین پس از شهادت امام صادق ‏علیه السلام، محمد به امامت رسید. این گروه به «مبارکیه» معروف گشتند؛ زیرا رئیس آنان «مبارک» نام داشت.
همین گروه اخیر، پس از مدتى به دو فرقه انشعاب یافتند. برخى از آنان مرگ محمد را پذیرفتند و سلسله امامان را در فرزندان او ادامه دادند. برخى دیگر، منکر مرگ محمد بودند و غیبت او را باور داشتند و وى را امام قائم مى‏پنداشتند. اینان «قرامطه» نامیده مى‏شوند؛ زیرا لقب رئیس آنها «قرمطویه» بوده است.
امروزه اسماعیلیه به دو طایفه «آغاخانیه» و «بهره» تقسیم مى‏شوند که بازماندگان دو فرقه نزارى و مستعلوى هستند.
گروه ‏اوّل (قریب به ‏یک میلیون تن) در ایران، آسیاى وسطى، افریقا و هند پراکنده‏اند و رئیس ایشان کریم آقاخان است.
گروه دوم (قریب به پنجاه هزار تن) در جزیرةالعرب و سواحل خلیج فارس و سوریه به سر مى‏برند.